توضیحات
از دهة 1320 با شروع دورۀ کوتاه سرما در نیمکرۀ شمالی از جمله تهران و نیز توسعة راههای مواصلاتی و افزایش عبور و مرورهای شهری و جاد ه ای، اهمیت عملیات زمستانی و استفاده از ماشین آلاتِ ویژۀ این عملیات نیز به مراتب بیشتر شد. یکی از قدیمی ترین اسناد یافت شده در خصوص خودروهای بر فروبی به سال 1328 باز میگردد. در این سال شهرداری تهران از سازمان برنامه در خصوص خریداری خودروهای برفروب، تعداد و نوع آنها مشاوره گرفته است. سازمان برنامه نظرات خود را بدین شرح اظهار داشته است:
«موضوع خرید ماشین برفروب برای شهر تهران مورد مطالعه قرار گرفت، و چنین اظهار نظر شده است: مصلحت در آن است که شهرداری تهران برای برفروبی خیابانها در حدود ده دستگاه کامیون قوی با موتور دیزل که دارای سپر برفروب باشد خریداری نماید، که در زمستان برای برفروبی مورد استفاده قرار گیرد، و در سایر فصول از آنها استفادۀ باربری به عمل آید » )آرشیو ملی ایران، .)220/4129
با توجه به پیشنهاد کارشناسی مشهود است که استفادۀ چند منظوره از خودروهای برفروب مد نظر بوده است تا خرید آنها برای شهرداری تهران صرفة اقتصادی داشته باشد.
در سال 1343 با افتتاح فرودگاه مهرآباد و همچنین سایر فرودگاههای کشور و گسترش مسافرتهای هوایی، خودروهای بر فروب مخصوص باندهای فرودگاه سفارش داده شدند تا پروازها در روزهای برفی با اختلال مواجه نشوند. اقدام برای تأمین این تجهیزات در راستای بند 4 فصل چهارم برنامة سوم توسعه بود. از مجموع چهار دستگاه برفروب سفارشی، دو دستگاه برای فرودگاه مهرآباد، یک دستگاه برای فرودگاه مشهد و یک دستگاه برای فرودگاه تبریز در نظر گرفته شد. تصویر 16 – 4 فرم تأمین اعتبار خرید این ماشی نآلات را به نمایش گذاشته است. متن زیر بخشی از نامة رئیس کل سازمان هواپیمایی کشوری خطاب به رئیس وقت سازمان برنامه در این خصوص است:
«به طوری که استحضار دارند طرح شمارۀ 441603 جهت خرید 4 دستگاه بر فروب برای فرودگاههای کشور به ملبغ 30.000.000 ریال اعتبار اختصاصی در سال 43 تصویب و جهت اجرا ابلاغ گردیده است. و نیز طبق مادۀ 2 قرارداد مبادله با شرکت اتوکاویان که عیناً به تصویب هیئت عامل رسیده، مدت تحویل یک دستگاه برفروب پس از شش ماه و بقیه پس از چهارده ماه میباشد » )آرشیو ملی ایران،.)220/10438
تصویر 16 – 4: فرم تأمین اعتبار بر فروب برای فرودگاه مهرآباد- 1344 / آرشیو ملی ایران، 10438 /
اگرچه تا دهه ها پس از ورود خوردوهای بر فروب، استفاده از این تجهیزات محدود به گذرگاههای ویژه بود و اصلی ترین ابزار برفروبی در سطح شهر هنوز پاروها بودند. در مواقع بارش سنگین برف و طولانی شدن سرما و به تبع آن ماندگاری برفها، یکی از روشهای معمولِ عملیات زمستانی، تخلیة برف به کامیونها و انتقال آن به خارج از شهر بود.
تصویر 16 – 5 صحنة تخلیة برف معابر به کامیونها را به نمایش گذاشته است.
در سالهای پایانی دهة 1340 با توجه به نزول متوالی برف و مشکلات ناشی از آن برای شهروندان تهرانی، توجه مدیران شهری بیشتر از پیش به چار ه جویی و آمادگی در برابر برف و یخبندان جلب شد. متن زیر بخشی از سخنرانی رئیس انجمن شهر در دیماه سال 1347 در خصوص حوادث ناشی از عدم آمادگی شهرداری تهران در روزهای برفی است:
«نزول برف در هفتة گذشته نشان داد که ما در مقابل آن خیلی ناتوان هستیم و دستگاههای مذکور آن طور که باید و شاید توانایی مقابله با اینگونه حوادث را ندارند. اگر قرار باشد یک برف آن هم در فصل خودش این همه نگرانی و آشفتگی به وجود آورد معلوم نیست که در برابر حوادث بزرگتر و غیر مترقبه چه خواهد شد. دو روز برف مردم تهران را دچار مشکلات فراوانی از قبیل کمبود مواد غذایی و مایحتاج زندگی، افزايش نرخ کالاها، قطع سیم های برق و تلفن، نایاب شدن پیاز و سیب زمینی و نفت و نان و غیره کرد
… ما از شهردار محترم پایتخت که به تازگی به این سمت مشغول شده اند و وارث عملیات گذشتگان می باشند گله ای نداریم زیرا با شهرداران گذشته بود که طی سنوات گذشته وسائل برفروبی و غیره را فراهم میکردند که حالا برف ما را غافلگیر نکند » )آرشیو ملی ایران، 4929 / 340 (.
در همین جلسه مدیر امور نواحی شهرداری تهران، عملکرد این سازمان را در روزهای پربارش اینگونه گزارش کرده است:
«در این چند شب اول که برف به شمیران نباریده بود، ما نقاط دیگر شهر را بازدید میکردیم، که با بیسیم اطلاع دادند شمیران یخ زده است. در این 20 سال که بنده در شهرداری شاغلم و خودتان استحضار دارید در تهران چنین برفی که ریز و یخزده و کم بود نیامده بود و واقعاً هیچ موقعی هم شهرداری برای حفظ آبروی خود و انجمن شهر به این چنین فعالیتی دست نزده بود. ما پیش بینی های لازم را کرده ایم، چند روز قبل با آقای وزیر راه ملاقات کردم و با رئیس آسفالت هم تماس گرفتم و در مورد چگونگی وسائل برفروبی و غیره مذاکره نمودم … » )همان(.
برفروبی خیابانهای تهران به وسیلة سربازان- 1342 / کتابخانة ملی ایران، 25-25560
به نظر میرسد از دهة 1340 گریدرها و لودرها مهمترین ماشین آلات سنگین به کار گرفته شده در عملیات زمستانی بودند و خيابانها با بهره گیری از اين ماشين آلات برفروبي مي شدند. در مواقع برف سنگین به طور طبیعی استفاده از ماشین آلات سنگین نیز افزایش می یافت. متن زیر ادامة توضیحات مدیر امور نواحی در خصوص تجهیزات و امکانات در اختیار شهرداری در عملیات زمستانی است:
«در تمام نواحی هر کدام یک گریدر و در شمیران 3 گریدر داشتند، و برای بر فروبی چهار هزار نفر رفتگر آماده بودند، و دو هزار نفر عملة موقت و پانصد نفر رفتگر و عمله که به تازگی به دستور جناب شهردار استخدام شده اند » )همان(. تصویر 16 – 6 گزارش تعداد خیابانهایی است که در برف د یماه سال 1347 به وسیلة گریدرها برفروبی شده اند. به علاوه از متن مذاکرات پیداست که در این زمان بهره گیری از ماشین آلات سنگین در قالب پیمانکاری صورت می گرفته است:
«در این چند روز هم باید بگویم ما آمادگی کامل برای مبارزه داشتیم، ولی موقع شروع کار چون شب بود و صاحب مقاطعه کار درخانة خود بودند، ولی نصف شب ما آنها را آوردیم » )همان(.
تصویر 16 – 7 استفاده از گریدر برای عملیات زمستانی در دهة 1350 را نشان می دهد.
گریدرها از همان ابتدا به دلیل عدم سازگاری با معابر شهری دردسر ساز و حادث ه ساز بودند. برای مثال در سند بجامانده از سال 1348 که گزارشی است بعد از بارش 70 سانتی متری برف در شمال تهران، از جمله مشکلات گریدر به تصادف رخ داده
با سایر خودروها، خسارات به بار آمده و همچنین جراحت برداشتن چشم و سر سرپرست بر اثر بی احتیاطی در فرایند کار با گریدر اشاره رفته است )آرشیو ملی ایران، 246 / ۳4۰ (.
لازم به ذکر است که در شهر تهران در مواقع بحران از سایر خودروها مانند تانکرهای آب و خودروهای آبپاش نیز جهت برفروبی معابر استفاده می شد. این خودروها با اتصال یک تیغه برفروب در جلو برای عملیات زمستانی مجهز می شدند. همچنین با توجه به تعداد محدود ماشین آلات برف روبی از آنها به صورت تجمیعی )کمک نواحی به یک ناحیه( استفاده مي شد )همان(.
از جمله سایر تجهیزات مورد استفاده در عملیات بر فروبی در دهة 1340 می توان به ماشین آلات سنگین مانند لودر و سایر تجهیزات دستی مانند انواع پاروها )چوبی و آهنی(، کلنگ، چنگک و کج بیل اشاره کرد. تصویر 16 – 8 نشاندهندة فهرست کامل ادوات و تجهیزات و همچنین برنامة مدیریتی شهرداری تهران در عملیات زمستانی سال 1348 است.
خلاصة مذاکرات انجمن شهر پایتخت در سال 1348 حکایت از خریداری 6 دستگاه دامپر کاترپیلار، سه دستگاه کمپرسور و یک دستگاه لودر چرخ لاستیکی برای عملیات زمستانی دارد )آرشیو ملی ایران، 4685 / 340 (.
تصویر 9-16 نشانگر استفاده از لودر برای تخلیة برف به کامیونها جهت انتقال آن به معابر فرعی و یا محدودۀ خارج از شهر است.
در این سالها با توجه به اینکه پارو کردن برف یکی از روشهای اصلی عملیات زمستانی بوده است، در بسیاری از موارد ریزش برف پشت بامها و حیاطها به وسیلة مردم به خیابانها و گذرهای عمومی هنوز چالش بزرگی محسوب می شد. در خلاصه مذاکرات انجمن شهر نمایندگان این موضوع را اینگونه گزارش کرده اند:
«… از آقای شهردار خواهشمندم دستور فرمایند که مردم برفهای پشت بام خود را بر سر عابرین نریزند تا سقف اتومبیلها نشکنند. در هفتة گذشته یک پارو برف از یک عمارت سه طبقه به شیشه اتومبیل بنده خورد و آن را خرد کرد و دستم زخمی شد، و صاحبخانه حتی مرا تهدید هم کرد. امیدوارم که روزی از اینگونه افراد جریمة نقدی دریافت شود. اگر مثل آلمان در این مورد قانونی بگذرند که پیاده روها را خود صاحب مغازه ها و صاحب منازل پاک کنند بسیار خوب است. چون واقعاً شهرداری قادر به انجام این همه امور شهری نمی باشد و باید ملاحظه او را هم کرد » )آرشیو ملی ایران، 4685 / 340 (.
شهردار وقت در ادامه اینگونه پاسخ داده است:
«در مورد ریختن برف پشت بامها بر روی سر مردم است که از اهالی پایتخت استدعا میکنم که این برفها را یا در حیاط خود بریزند، و یا در کوچه در یک نقطه جمع کنند، نه در وسط خیابان که از نظر سیمهای تلفن برای مردم خطر دارد و آسفالت را خراب میکند » )همان(.
در سال 1351 نیز شهردار وقت تهران این نارضایتی را اینگونه بیان کرده است:
«جناب آقای رئیس مطالب ایشان را تأیید نموده و بر آنها اضافه کردند که ریختن برفها در هنگام برفروبی پشت بامها در خیابان یکی دیگر از مزاحمت های عمومی است و خواهش میکنم مسئولین مربوطه از این کار جلوگیری کنند » )آرشیو ملی ایران، 1892 / 340 (.
با افزایش خودروهای شخصی و وسایل حمل و نقل عمومی مدیریت عملیات زمستانی در دهه های 1340 و 1350 اهمیت بیشتری یافت.
تصویر 16 – 11 نشان دهندة راه بندان گستردۀ خیابانها در یکی از روزهای برفی دهة 1350 است.
در همین زمان یکی دیگر از دلایل راه بندانهای عمومی در روزهای برفی عدم تجهیز خودروهای شخصی به تجهیزات زمستانی بوده است:
«در مورد عدم توجه مردم به تجهیز نمودن ماشینهای خود به زنجیر لاستیک چرخ باید بگویم که آیا انصاف است که هزاران کارگر کار کنند و برف را از خیابانها بروبند و فردا صبح یک عده افراد از خود راضی با لاستیکهای بدون زنجیر چرخ اتومبیل خود سد معبر کنند؟ آیا اینها فکر نمی کنند که چه ضرر اقتصادی بزرگی به این شهر وارد می آورند و من خیال میکنم آن قدر باید گفت و در جراید نوشت که این عده از مردم از خودشان خجالت بکشند » )آرشیو ملی ایران، 1892 / 340 (.
با بالا گرفتن سختی های شهرداری در روزهای پربارش زمستان در سالهای اولیه دهة 1350 ، رسانه ها در نتیجة فشار افکار عمومی موضوع کمبود تجهیزات برفروبی را به شکل جدی طرح کردند. اگرچه شهردار وقت نظر به هزینة هنگفت برفروبها و همچنین با توجه به عدم اعتقاد به سودمندی هزینه کرد بودجه در این زمینه، اینگونه پاسخ داده است:
«ما در موقعیت خاص اقتصادی قرار داریم. باید کمربندها را سفت ببندیم. نمیشود نیمی از بودجه را برای خرید بر فروب صرف کنیم. در شهری که برف از این طرف می بارد و از آن طرف آب میشود، برفروب لازم ندارد. اما اگر انجمن شهر امشب تصویب کند من فردا چهل بر فروب خریداری خواهم کرد » )روزنامة اطلاعات، 12 / 11 / 1352 (.
با توجه به شرایط وقت در سال 1353 ، انجمن شهر پایتخت موافقت خود را با تجهیز ناوگان عملیات زمستانی اعلام داشت. این تجهیزات همان خودروهایی هستند که از کشور چکسلواکی وارد شدند و در زمستان برای عملیات برفروبی و در تابستان به منظور عملیات آب پاشی مورد استفاده قرار میگرفتند )آرشیو ملی ایران، 1733 / 340 (. اگرچه خرید خودروهای بر فروب خارجی نه تنها هزینة زیادی به شهرداری تحمیل میکرد، بلکه نگرانی پیرامون تأمین لوازم یدکی این خودروها، به ویژه در شرایط اضطرار، خود مسئله ای بود که می بایست تدبیری برای آن اندیشیده شود.
تصویر 16 – 12 سندی مبنی بر اهمیت تأمین لوازم یدکی خودروهای خریداری شده در این بازۀ زمانی است. همچنین در همین هنگام بخشی از ناوگان جمع آوري پسماند از جمله کامیو نهای لیلاند، با اتصال تیغه هاي برفروب براي عملیات زمستانی تجهیز می شدند )تصوير 16 – 13 (.
تا سال 1356 و با توجه به خرید متناوب خودروهای برفروب تعداد این خودروها در تهران به 64 عدد رسید )روزنامة اطلاعات، 1356/9/16 (.
به نظر میرسد در دهه های 1340 و 1350 تمرکز اصلی عملیات زمستانی بر برفروبی و استفاده از موادی بوده است که موجب کاهش لغزندگی معابر می شدند. اسناد موجود نمایانگر استفاده از شن در مقیاس گسترده از دهة 1340 میباشد )روزنامة اطلاعات، 16 / 10 / 1348 (.
برای مثال در گزارش انجمن شهر از برف دیماه سال 1347 به استفاده از 500 متر شن و 500 متر شن آسفالت در خیابانها اشاره شده است. به علاوه به نظر میرسد از نوعی کود نیز برای یخزدایی و یا کاهش لغزندگی استفاده شده است )آرشیو ملی ایران، 4929 / 340 (. همچنین به پاشش ماسه نیز برای جلوگیری از لغزندگی خیابانها اشاره شده است:
«در مورد برفروبی باید گفت که اولین برف زمستان امسال به علت سرمای شدید بلافاصله یخ بست و یخبندان سطح خیابانها مزید بر علت شد. با این حال مأموران شهرداری با وسایل موجود و با تحمل زحمت شبانه روزی اقدام به پاشیدن ماسه و جلوگیری لغزندگی سطح خیابا نها نمودند » )شهرستانی، 1347 (.
تصویر 16 – 13 : استفاده از کامیونهای تانکر لیلاند برای بر فروبی در تهران/
برخی از گزار شها حاکی است که در سال 1356 به صورت محدود از خودروهای مکانیزه شن پاش نیز در عمليات زمستاني استفاده شده است )روزنامة اطلاعات، 16 / 9/ 1356 (. تصویر 16 – 14 عملیات شن پاشی را در یکی از زمستانهای دهة 1350 نشان میدهد.
اگرچه باید در نظر داشت تا دهة 1360 با وجود ورود خودروهای برفروب و استفاده از ماشین آلات سنگین و شن و ماسه، رفتگران و کارگران خدمات شهری با پاروبِ برفها مهمترین نقش را در عملیات زمستانی داشتند. تصویر 16 – 15 نمونه ای از صحنة پاروب کردن برف به وسیلة کارگران خدمات شهری در دهة 1350 است.
بیشر بدانیم : تاریخچه مدیریت برف روبی در شهر تهران
بازدیدها: 103
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.