نوشته

نوبت کاری (رانندگی در شب)

هر نوع کاری که به طور مرتب و منظم در بیرون از محدوده ی زمانی کار روزانه انجام پذیرد ، نوبت کاری تلقی می شود . ریتم شبانه روزی یک ریتم مهم بدنی با نظم افزایش و کاهش فعالیت در 24 ساعت می باشد . بسیاری از سیستم ها ، در بدن در زمانهای خاصی از روز خیلی فعال و در سایر زمانها غیر فعال هستند و معمولا کم ترین فعالیت در میانه شب اتفاق می افتد . به همین دلیل، افراد حدود ساعت 4- 6 بعد از ظهر احساس فعالیت و هوشیاری بیشتر و در ساعات 4- 6 صبح احساس خواب آلودگی می کنند

یکی از عوامل تولید خواب آلودگی بخصوص در نیمه های شب برای رانندگان ، ترشح ملاتونین از مغز می باشد که به آن هرمون القاء کننده خواب نیز گفته می شود . این هرمون در ساعات انتهای شب به بیشترین مقدار خود رسیده و غلظت آن در خون افزایش می یابد و سپس سیر نزولی در پیش می گیرد . نکته جالب در مطالعات این است که میزان روشنایی زیاد می تواند بر توقف تولید هرمون ملاتونین اثر بگذارد

از سوی دیگر تغییر در ریتم شبانه روزی بدن بر میزان خستگی ، خواب آلودگی و نتیجتاً عملکرد و تمرکز راننده تاثیر گذاشته و احتمال خطا را افزایش می دهد

از مشکلات و پیامد های ناشی از رانندگی در شب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– خستگی به علت ساعات کمتر خواب

– اثر بر روی خواب (کمبود خواب رانندگان برسیستم عصب مرکزی و در نتيجه عملکرد راننده اثر می گذارد)

– ناراحتی های معده و اختلالات گوارشی به علت عادتهای نامنظم خوردن، عدم پیروی عمل هضم از ریتم سیر کادین، پائین بودن عمل هضم و سایر فعالیتهای بدن در شب به علت فروکش کردن اشتها به هنگام خواب)

-ترشح بالای اسید معده به علت عصبانیت

– دسترسی کمتر به مواد غذایی در شب

– مصرف قهوه، استعمال سیگار و یا سایر مواد مخدري

– مصرف تنقلات و غذاهای کم ارزش توسط اغلب رانندگان در شب

– عوارض مغزی و روانی همچون تحریک پذیری، افسردگی، استرس و اختلال در روابط اجتماعی به علت محرومیت از خواب، تداخل رانندگی در شب با زندگی خانوادگی و اجتماعی

– احتمال افزایش شیوع بیماریهای قلبی – عروقی  به علت کمبود خواب، افزایش استرس، افزایش فشار خون استعمال سیگار و کاهش فعالیتهای فیزیکی ناشی از نشستن طولانی

– مصرف الکل و دارو به منظور رفع خستگی و خواب آلودگی (هرچند تصور رفع خستگی توسط الکل و مواد مخدر غلط می باشد زیرا این مواد با بلوکه کردن مسیر انتقال خستگی و خواب آلودگی به مغز مانع از احساس واقعی آنها می شوند )

– احتمال تشدید برخی بیماریها مثل آسم، دیابت، صرع و افسردگی

– مشکلات اجتماعی و خانوادگی به علت کاهش ارتباط با اعضاء خانواده و دوستان در طول روز

– اثر بر روی عملکرد رانندگی و افزایش تعداد تصادفات به علت عدم تطابق برخی از رانندگان با شب کاری، خواب آلودگی به علت کاهش هوشیاری و کاهش تمرکز به علت کاهش درجه حرارت بدن در ساعات 4-6 صبح)

راهکارهای انطباق برای رانندگان شب کار

– بکار گیری افرادی با هوشیاری بیشتر در طول شب (برخی افراد راحتر در طول شب فعاليت می کنند که به جغدان شب معروفند)
-ممانعت از به کارگیری رانندگان با سن بیش از 45 سال برای رانندگی در طول شب

– خود داری از بکارگیری رانندگان با اختلالات خواب ،  بیماری دیابتی، صرع، قلبی و عروقی،  ناراحتی های گوارشی ، روانی ، درون گرایی عصبی ، سابقه مصرف الکل ، یا استعمال مواد مخدر در شیفت شب

– انتخاب برنامه شبکاری توسط رانندگان

– جهت چرخش برنامه های رو به جلو یعنی راننگی از صبح به عصر و سپس شب ( در این صورت تطابق بدن سریعتر صورت می گیرد )

-طراحی مناسب روشنایی در شب برای کلیه جاده های کشور به منظور کاهش خستگی چشم وکاهش خواب آلودگی به علت توقف ترشح ملاتونین (ملاتونین عامل کاهش خواب آلودگی و کاهش هوشیاری  است

– آموزش رانندگان شب کار به منظور یافتن راه حلهای تطابق سریع تر ریتم کادین با کار در شیفت شب

-خوابیدن در مخحیطی مناسب و رعایت بهداشت خواب (کاهش روشنایی، حذف صدا، مسواک زدن و…) برای رانندگان شب کار در طول روز

-استراحت در اتاقهای دارای پرده ضخیم یا چشم بند برای جلوگيری از مواجهه چشم با نور

 -صرف غذای سبک قبل از خواب در طول روز ( غذای سنگین مانع از خواب رفتن مي شود)

– انتخاب غذای حاوی کربوهیدرات  و خوداری از خوردن غذاهای حاوی پروتئین و چربی بالا و سنگین قبل از خوابيدن
– خوردن حداقل  3 وعدهخ غذایی در فواصل مشخص برای سوخت و ساز مورد نیاز بدن
– سعی در خوردن یک وعده غذایی با خانواده در طول روز
– اجتناب از نوشیدن مواد حاوی کافئين، چای و قهوه  3-4  ساعت قبل خواب
– استحمام قبل از خواب
– حذف صدا (کم کردن صدای تلویزیون، تلفن و … )
– معرفی رانندگان دارای اختلال خواب به مراکز مربوط به اختلالات خواب
– اجتناب از خوردن دارو بدون تجویز پزشک
– انجام ندادن ورزش قبل از خواب (به دلیل بالا بردن نرخ متابوليک برای چندین ساعت بعد از ورزش )
– آگاهی اعضای خانواده رانندگان با مشكلات ناشی از اثرات شبكاری به منظور حمایت راننده از طرف خانواده
– تنظیم برنامه زندگی برای گذراندن وقت کافی با خانواده، فاميل و دوستان به منظور کاهش اثر شبکاری بر زندگی خانوادگی و اجتماعی
– عدم رانندگی در ساعات پیک تولید ملاتونین(ساعت 12 شب تا 5 صبح) به علت کاهش هوشیاری و خواب آلودگی
عدم استفاده از مواد محرک و مخدر به منظور رفع خستگی و خواب آلودگی (مواد مخدر خستگی و خواب آلودگی را رفع نمی  کنند بلکه انتقال پیام به مغز را را بلوکه ميکنند  
آموزش مسئولین و مدیران رانندگان در سازمانها به منظور آشنایی با مشکلات ایمنی و بهداشت ، ریسک تصادفات ، مشکلات خانوادگی ، اثرات شبکاری ، تنظیم دوره های استراحت  و بیداری ،و… در رانندگان شبکار

– در نظر گرفتن ساعات کار مجاز رانندگی در شب توسط سازمان حمل و نقل و سایر سازمانهای مربوط به رانندگی ( تا حد امکان با همکاری کمک راننده زمان رانندگی در طول شب کاهش یابد)

توقف در مکانهای مناسب به منظور استراحت و عدم رانندگی در ساعات پیک خواب آلودگی( 3-5 صبح)
-جلوگیری از رانندگی طولانی در شب برای رانندگان مبتدی و تطابق نيافته

– صرف غذای سبک، مغذی و زودهضم در شب
– در نظر گرفتن استراحت های کوتاه مدت در طول رانندگی در شب (نوشیدن آب خنک و شستن صورت)
– مشورت با پزشک برای مصرف داروهای با نیمه عمر کوتاه و جلوگيری از خوددرمانی برای رفع مشکلات

– پرهیز از مصرف داروهای دارای اثر خواب آور قبل از سفر