کتابها و مقالات مرتبط با دفع پسماند

توضیحات

ضوابط توليد كود آلي :

 

مقدمه :

اهداف اساسي آمايش زباله عبارتند از :

1-    كاهش حجم و وزن موادي كه بايد دفع شوند

2-    كاهش انتشار بو و شيرابه

3-    بازيافت منابع با كاهش احتمالي هزينه هاي دفع

 

 توليد كود آلي روشي است كه براي نيل به اهداف فوق مي تواند مورد استفاده قرار گيرد . توليد كود آلي فرآيند تجزيه زيستي – هوازي است كه طي آن برخي از مواد آلي به دي اكسيد كربن و آب تجزيه مي شوند .

ضمن آنكه محصولات تثبيت شده ( اساساً مواد هوسي ) بدست مي آيند .

در روشهاي سوزاندن و توليد كود آلي از فرآيندهاي اكسايش براي تبديل مواد فساد پذير در زباله به دي اكسيد كربن و بخار آب و مواد باقيمانده استفاده مي كنند .

در مورد سوزاندن ، گرماي مورد استفاده بالقوه يك محصول فرعي است و باقي مانده نيز خاكستر مي شود .

در مورد توليد كود آلي اگر توده مواد به حد كافي باشد گرماي اكسايش زيستي ، درجه حرارت را تا نقطه اي بالا مي برد كه تنها موجودات ذره بيني گرما دوست مي توانند تحمل كنند و موجودات بيماريزا از ميان        مي روند .

مقدار درجه حرارت تامين شده براي مدت زمان قابل ملاحظه اي باقي مي ماند . فعاليتهاي ميكروبي بعدي بقاياي آلي را به گياخاك تبديل مي كنند كه بعنوان كود خاك و يا غذاي مكمل حيواني مورد استفاده قرار    مي گيرد .

كود آلي حاوي نيتروژن و ساير مواد شيميايي مغذي است كه در زباله اوليه موجود بوده است . ارزش كود آلي از نظر وزن در مقايسه با كودهاي شيميايي اندك است ، اما ارزش آن به عنوان يك حد واسط رشد و اصلاح كننده خاك ، قابل مقايسه با كود گياهي بوده و از بسياري از مواد در دسترس بهتر است . بازار كود آلي در مناطق روستايي و برون شهري بواسطه هزينه گزاف حمل و نقل و توزيع آن محدود است .

تنها بخشي از زباله جامد شهري قابل تبديل به كود آلي است ، با توجه به مكان توليد زباله و آب و هواي آن از يك تن زباله حدود 350 تا 500 كيلو گرم كود آلي توليد مي شود . حدود 150 تا 250 كليوگرم زباله در حين فرآيند توليد كلي كود آلي بوسيله تبخير و تبديل شدن به گاز از دست مي رود . باقيمانده زباله بايد دفن يا سوزانده شود و برخي از عناصر غير قابل تبديل به كود آلي از قبيل شيشه ، فلز و پلاستيك براي بازيافت جمع آوري مي گردند .

يك كود آلي خوب بايد بهداشتي و فاقد بوهاي آزار دهنده باشد . كود آلي نبايد حاوي مقادير قابل ملاحظه اي موجودات بيماريزاي زيست پذير يا بذر علف هرز باشد و از جوانه زدن رشد تخم گياهان جلوگيري كند .

 

 

اساس توليد كود آلي :

فرآيند توليد كود آلي بوسيله عمل طبيعي موجودات ذره بيني صورت مي پذيرد كه بصورت خودكار در هر مخلوطي از زباله آلي طبيعي چنانچه مرطوب نگه داشته و هوادهي شوند رشد مي كنند . رشد اين موجودات كه در ابتدا عمدتاًً باكتري هستند باعث آزاد شدن گرما ، دي اكسيد كربن و بخار آب مي شود .

چنانچه گرما سريعتر از ميزان فراريت توليد شود باعث افزايش درجه حرارت مي شود ، موجودات حساس به گرما را از بين مي برد و رشد باكتريهاي مقاوم در برابر گرما را تسريع مي كند .

در مرحله اول ، باكتريهاي چربي دوست از قبيل اكتينو مسيت ها ، مخمرها و ساير قارچها ، چربيها ، پروتئينها و هيدراتهاي كربن را مي شكنند . پروتوزوئا برروي باكتري و قارچ رشد مي يابد .

هنگاميكه درجه حرارت به محدوده 40 تا 50 درجه سانتيگراد مي رسد تقريباً تمامي موجوداتي كه عمل توليد كود آلي را آغاز كرده اند از بين مي روند و جاي آنها را انواع محدودتر باكتريهاي گرما دوست مي گيرند كه  مي توانند رشد كنند و گرماي تا حدود 70 درجه سانتيگراد را ايجاد نمايند .

در اين مرحله از توليد كود آلي كه دما به 60 تا 70 درجه سانتي گراد مي رسد ، اساساً تمامي موجودات بيماري زا (به استثناي تعداد كمي از هاگها ) در مدت زمان كمي از بين مي روند . هنگاميكه باكتريهاي گرما دوست غذايي را كه در دسترس آنها قرار گرفته مصرف نمودند ، توليد گرما متوقف شده و كود آلي سرد       مي شود . در كود سرد شده انواع جديدي از موجودات كه شامل مخمرها و اكتينو ميست ها هستند ، برروي ماده غذايي باقي مي مانده (كه همان باكتريهاي مرده هستند ) رشد مي كنند و به كود آلي خواص نهايي آن را

مي دهند .

سه مرحله موجود در توليد كود آلي عبارتند از :

مرحله آغازين – مرحله گرما دوست – مرحله بهبودي

>محصول نهايي اين فرآيند توده اي از مواد آلي متشكل از باقيمانده هاي غير قابل هضم (گرماگريز ) بوده كه بخوبي بيانگر گياخاكي است كه بصورت طبيعي از باقيمانده هاي گياهي و جانوري در طي فر آيندهاي زيستي مشابه در خاك ساخته مي شوند .

آمونياك در 2 مرحله اول توليد شده و در مرحله نهايي حذف مي شود .

سه متغير اساسي كه بايد براي دستيابي به يك كود آلي خوب مورد توجه قرار گيرند عبارتند از :

اكسيژن ، رطوبت و درصد نيتروژن در ماده آلي كه معمولاً بصورت نسبت C/N تعريف مي شود .

باكتري كه قسمتي از موجودات درون كود آلي را تشكيل مي دهد داراي نسبت C/N حدود 30 مي باشد اين نسبت در محدوده 25 تا 35 براي كود آلي بهينه است .

كاغذ ، پوشال و برگها داراي نسبت C/N بالايي هستند ، زباله هاي شهري هميشه مقادير اضافي از نيتروژن را دارند .

در برخي موارد ممكن است لجن را با زباله مخلوط كرد و كود آلي تهيه نمود . در اين موارد نبايد لجن حاوي آلاينده هاي خطرناك و مضر باشد در شرايط زير استفاده از لجن توصيه مي شود

1-    در شرايطي كه افزايش رطوبت براي جايگزين كردن رطوبتي كه اثر عمل هوادهي يا تبخير در اقليم خشك از دست رفته است .

2-    در شرايطي كه نسبت C/N با افزايش نيتروژن تثبيت شود

ميزان لجني كه بايد افزوده شود بوسيله نسبت C/N اوليه موجود در مخلوط و ميزان رطوبت اوليه لجن مشخص مي شود .

رطوبت براي رشد و تكثير موجودات ذره بيني در كود آلي لازم است . مقدار كمتر رطوبت حدود 30 تا 40 درصد وزن كود مي باشد .

مقدار بيشتر رطوبت بدليل باز نگه داشتن تخلخلها و منافذ براي آنكه اكسيژن بتواند به موجودات ذره بيني برسد مفيد تر است .

در اكثر روشها با %60 رطوبت مي توان به اين شرايط دست يافت . در محفظه اي به شدت هم زده مي شود ، لجن مرطوب با رطوبت %95 نوعي كود آلي خيس را توليد مي كند ، ولي به اين فرآيند اغلب ” تثبيت هوازي گرما دوست ” گفته مي شود .

 

 

اكسيژن معمولاً بصورت هوا از طريق پديده نفوذ در اختيار موجودات قرار مي گيرد . توليد كود آلي در

توده هاي ايستاي زباله كه مقدار رطوبت معيني دارند مي تواند توسعه يابد اما بخشهايي از توده ، گرماي كافي براي گند زدايي را دريافت نمي كنند ، چنانچه توده به چرخش در آيد يا بهم زده شود توليد كود آلي سريعتر انجام مي شود و چنانچه هوا بدرون توده دميده شود يا از ميان آن مكيده شود باز هم بر سرعتش افزوده خواهد شد . اگر مقدار رطوبت زياد باشد يا توده متراكم شده باشد يا تعداد زيادي باكتريهاي فعال در لجن زباله فعال شده  وجود داشته باشد ، اكسيژن سريعتر از آنكه بتواند به توده وارد شود بمصرف مي رسد و موجودات بي هوازي شروع به رشد خواهند كرد تجزيه بي هوازي احتمالاً به محصول نهايي مشابهي منجر خواهد شد . اما فرآيند آن بسيار آهسته تر بوده و بوهاي آزار دهنده نيز توليد مي كند علاوه بر اين فرآيند بي هوازي آهسته تر نمي تواند گرماي لازم براي ضد عفوني كردن محصول يا از بين بردن بذرهاي علف هرز را تامين كند .

اكثر نظامهاي توليد كود آلي احتمالاً حاوي مكانهاي بي هوازي هستند ، اما اين مناطق بوسيله مناطق هوازي احاطه شده اند و بوهاي توليد شده پيش از آنكه در محيط پخش شوند ، كاهش مي يابند .

بمنظور تسهيل در انتشار اكسيژن د رسراسر نظام توليد كود آلي ، لازم است كه زباله ها براي جداكردن فلزات بزرگ ، شيشه و ساير مواد غير قابل تبديل به كود آلي تفكيك شوند . هر چند مواد خنثي تاثير اندكي بر فرآيند توليد كود آلي دارند اين مواد در محصول نهايي باقي مي مانند و چنانچه كود آلي براي اهداف كشاورزي مورد استفاده قرار مي گيرند قطعات بزرگتر بايد از آن جدا شوند .

PH يك نظام توليد كود آلي در ابتدا تا نزديك محدوده خنثي ( حدود 4 الي 5 ) كاهش مي يابد يعني

محدوده هايي كه در آنها اسيدهاي آلي تشكيل مي شوند . سپس با مصرف شدن اسيدهاي آلي در فاز گرما دوست PH‌ تا حدود 8.5 افزايش خواهد يافت . كود آلي نهايي در خاكهاي اسيدي بعنوان يك قليا بخوبي عمل مي كند .

به استثناي كاربرد تركيبات نيتروژن دار براي تعديل و تنظيم نسبت نامناسب C/N ، لزومي ندارد كه هيچ ماده شيميايي از قبيل آهك ، نمكهاي فسفات  يا پتاسيم براي ساخت يك كود آلي خوب به مخلوط زباله هاي شهري اضافه شود .

با اين وجود كودهاي شيميايي ممكن است براي تامين نيازهاي گياه به كود آلي افزوده شوند.

افزايش كشت موجودات ذره بيني براي شروع فرآيند توليد كود آلي نه تنها ضروري نيست بلكه پيشرفتي نيز حاصل نخواهد كرد چراكه گونه هاي لازم در زباله حضور دارند و با شرايط محلي بخوبي سازگاري يافته اند .

 

محدوده كاربري كود آلي حاصل از زباله شهري :

عليرغم اينكه توليد كود آلي يك فرآيند طبيعي ذخيره انرژي براي تبديل زباله به يك محصول غير قابل انتقاد و حتي مفيد است ، اما از مقبوليت گسترده و همگاني برخوردار نمي باشد . بسياري از واحدهاي بزرگ توليد كود آلي رها يا واگذار شده اند ، چراكه بازار محصول به اندازه هزينه اي كه براي فرآيند مصرف شده بازدهي ندارد . تعداد كمي از نظامهاي توليد كود آلي از نظر هزينه ، خود گران هستند اما بسياري از آنها مي توانند بطور خودكار هزينه دفع زباله را با مشاركت در حاصلخيزي زمين كاهش دهند .

 

نبايد از واحد توليد كود آلي انتظار سود داشت ، اما مي توان هزينه هاي دفع زباله را در مقايسه با ساير روشها كاهش داد .

تصميم گيري در اينكه يك روش توليد كود آلي براي سودمند بودن تا چه حد بايد وسيع باشد ، مشكل است .

شيوه هاي كاملاً كوچك و ساده مي توانند توسط برخي از اجتماعات روستايي بخصوص براي استفاده از برگها مورد استفاده قرار گيرد و بسياري از باغهاي خانگي توده هاي كود آلي موثري داشته باشد . براي زباله هاي شهري معمولي حداقل حدود 60000 تن به ازاي هر هكتار پيشنهاد مي شود . اين عدد براي واحدهايي كه بيشتر مكانيزه شده اند حدود 125000 تن به ازاي هر هكتار مي باشد .

 

 

انواع زباله مناسب براي توليد كود آلي :

 تقريباً در هر نوع زباله مشتق شده از گياهان ، جانوران و موجودات ذره بيني ، اگر نسبت C/N و مقدار رطوبت آن در حد قابل قبول باشد ، براي توليد كود آلي مناسب است .

اين زباله ها شامل زباله هاي خانگي پس از حذف فلزات ، شيشه و پلاستيك پسماندهاي غذا و عمل تخمير ، زباله هاي مزارع و جنگل ها ، برگها و علف هاي چيده شده از پاركها و باغها مي باشد . پوست درختان و تراشه هاي چوب بخصوص بعنوان مواد افزودني براي كود آلي لجن مناسب مي باشد . خاك اره و كاغذ اغلب حاوي نيتروژن نيستند بنابراين تنها در شرايطي مي توانند به كود آلي تبديل شوند كه مواد ديگري به آنان افزوده شود ، تا نسبت C/N به حد مطلوبي برسد .

عناصر معدني يا غير قابل تجزيه توسط موجودات زنده در زباله جامد وجود دارند و ممكن است با عوامل زيستي بطريق شيميايي تداخل يابند  اين مواد چنانچه در محصول نهايي باقي بمانند ممكن است كيفيت محصول را پايين بياورند و ترجيحاً بايد قبل از شروع فرآيند توليد كود آلي از زباله جدا شوند .

  

دسته بندي كمپوست بر اساس منشاء:

كمپوست معمولي يا كمپوست زباله :

كمپوست حاصل از تفكيك پسماندهاي آلي در محل طرح را كمپوست معمولي يا كمپوست زباله مي نامند .

اولين سيستم هاي كمپوست بر اساس تفكيك پس مانده در محل واحد طرح انجام گرفت . امروزه در زبان علمي  سيستمهايي را كه تفكيك پس مانده ها را در محل طرح انجام مي دهد واحد كمپوست ندانسته ، بلكه آنرا واحد پردازش پس مانده ها به روش فيزيكي – بيولوژيكي مي نامند .

 

بيو كمپوست :

كمپوست حاصل از فرآيند هاي بيولوژيكي پس مانده هاي تفكيك شده در مبداء را بيوكمپوست مي نامند . سازمان كنترل كيفيت واحدهاي كمپوست آلمان (RAL)  براي واحدهاي كمپوست ، استاندارد كمپوست را مشخص نموده است كه فقط تفكيك پس مانده هاي آلي در مبداء جوابگوي اين استاندارد مي باشد .

 

كمپوست سبز :

ضايعات باغچه ها و شاخ و برگ درختان جداگانه جمع آوري شده ، بوسيله دستگاه خرد كن ، خرد و توده    مي شوند و سپس بوسيله دستگاه همزان هوادهي مي شوند . محصول بدست آمده كمپوست سبز نام دارد .

 

 

كمپوست تازه يا خام :

 

كمپوست تازه يا خام كمپوستي است كه استريليزه شده اما هنوز كاملاً تخمير نشده است . در كمپوست خام درجه تخمير 2يا 3 مي باشد .

(مدت 4 الي 6 هفته در فضاي باز و يك الي دو هفته در فضاي بسته ) در اين نوع كمپوست ، مواد آلي با دمايي معادل حرارت 70 درجه سانتيگراد پاستوريزه شده و عاري از هرگونه ميكروب و بذر علفهاي هرز مي شود و بدليل آنكه هنوز تخمير كامل روي آن صورت نگرفته مواد آلي آن بيشتر و رطوبت آن مي تواند بين 40 تا 45 درجه سانتي گراد مي باشد .

 

كمپوست آماده :

در اين نوع كمپوست عمل پاستوريزاسيون بطور كامل انجام مي گيرد و كمپوست عاري از هر نوع باكتري     مي شود و قدرت رويش علفهاي هرز نيز از بين مي رود . چون در اين نوع مدت زمان تخمير طولاني شده است ، تجزيه مواد ارگانيك آن بيشتر انجام  مي شود و بدينصورت تغيير ناپذير شده  و تركيبات آن ثابت مي ماند .

 

 

كمپوست مالچ (MULCH) :

درصد دانه هاي ريز در اين نوع كمپوست كم است و از آن فقط براي پوشش سطح خاك باغچه استفاده       مي شود .

 

خاك گلدان :

به كمپوست آماده اي كه باخاك مخلوط مي كنند ، خاك برگ مي گويند و در گلخانه ها از آن بعنوان خاك گلدان استفاده مي كنند .

طبقه بندي كمپوست بر اساس قطر دانه هاي تشكيل دهنده :

كمپوست تازه يا آماده را پس از فرآيند تخمير سرند كرده و دانه بندي مي كنند . كمپوست تازه شامل موارد زير است :

·         كمپوست نرم يا ريز : كه قطر دانه هاي آن حداكثر 5 تا 10 ميلي متر است .

• كمپوست متوسط : كه قطر دانه هاي آن حداكثر 25 ميلي متر است .
• كمپوست درشت : كه قطر دانه هاي آن حداكثر 40 ميلي متر است .

 

دسته بندي كمپوست بر اساس ارزش غذايي :

با توجه به مواد اوليه كمپوست در فصول مختلف سال ، كمپوست را بر اساس ارزش غذايي دسته بندي نموده و به كمپوست با ارزش غذايي كم يا زياد ( فقير يا غني ) دسته بندي مي كنند . بديهي است كمپوست را       مي توان با افزايش مواد غذايي غني نمود .

 

استانداردهاي كيفيت كمپوست :

در كشورهاي اروپايي سازمان هايي جهت كنترل كيفيت كمپوست تشكيل شده است بعنوان مثال سازمان كنترل كيفيت آلمان (RAL)   پس از چندين سال تحقيق بر روي كمپوست ، ويژگيها و تركيبات كيفيت كمپوست را طبق جدول شماره 3 مشخص نموده است .

كمپوست آماده داراي تركيبات ثابت بوده و درصد مواد ارگانيك آن (كربن آلي ) بيشتر است و ريز عناصر (ميكرو المنتها ) موجود در آن در رشد گياهان بخصوص براي بخش باغباني و پرورش درخت مو بسيار موثر هستند .

حجم زياد كمپوست نسبت به وزن آن موجب افزايش قدرت نگهداري آب مي شود و ميزان انتقال آب و هوا    درخاك را افزايش مي دهد .

مصرف كمپوست نبايد تاثيرات منفي روي خاك ، زراعت و گياه داشته باشد .

با جداسازي زباله هاي آلي در مبداء مي توان تاثيرات منفي موجود در محيط كمپوست را حتي به كمتر از حد استاندارد كاهش داد . بذر علفهاي هرز و عوامل بيماري زا در صورتيكه كمپوست كمپوست از نوع آماده باشد و عمل تخمير صحيح انجام گرفته باشد ، از بين مي روند . مقدار مواد زائد موجود در كمپوست مثل شيشه – مواد پلاستيكي و فلزات و مواد معدني در صورت جداسازي در مبداء به حداقل %5 خواهد رسيد .

قابل ذكر است كه كمپوست حالت كود دارد و نبايد بعنوان خاك از آن استفاده كرد .

در ايران نيز ضروري است جهت تعيين معيارهاي استاندارد كيفيت كمپوست و فرآيند آن سازماني تشكيل گردد . پس از تعين معيارهاي استاندارد كيفيت كمپوست و كنترل نظارت بر كيفيت تعيين شده بايد توليد كنندگان كمپوست بصورت داوطلبانه در مدت 3 سال پس از تصويب اين قانون ملزم به رعايت آن شوند . سازمان نظارت بر كيفيت كمپوست يك شخصيت حقوقي سازماندهي شده است و وظيفه دارد دفتري را بانيروهاي ثابت كه مي توانند از تشكل داوطلبانه مجريان واحدهاي كمپوست تشكيل شود ، ايجاد كند .

 

بهداشت در كمپوست :

1-    عوامل بيماري زا ( باكتري و ميكروب )

كمپوست بايد عاري از عوامل بيماريزا براي انسان باشد . آزمايشات مختلف بر روي كمپوست نشان داده كه بهداشت كمپوست را مي توان از طريق تخمير صحيح بدست آورد براي دستيابي به شرايط فوق رعايت موارد زير الزامي است .

 

الف : هوادي و كنترل رطوبت :

در پروسه تخمير بطريق هوازي بايد رطوبت مواد را به 40 تا 55 در صد رسانيد در 3 هفته اول دماي توده تخمير بايد بيش از 55 درجه سانتيگراد در تمام قسمتها باشد . بنابراين فرآبند تخمير بستگي به درجه حرارت مناسب دارد . لازم آن اين است كه رطوبت و اكسژن كافي در توده در حال تخمير موجود باشد .  لازم است بوسيله دماسنج درجه حرارت و به وسيله رطوبت سنج ، رطوبت بخشهاي مختلف توده كمپوست سنجيده شود . در صورتيكه حرارت مناسب وجود نداشته باشد ، بايد عمل هوادهي و افزايش رطوبت صورت گيرد .

 

ب : تفكيك مواد در مبداء

 يكي از موارد مهم پيشگيري از عوامل بيماري زا در كمپوست ، تفكيك مواد در مبداء مي باشد . چنانچه پس ماندهاي آلي جداگانه جمع آوري گردند و مواد آلوده غير بهداشتي ، با آن مخلوط نشده باشند ، از نفوذ عوامل بيماري زا به كمپوست جلوگيري خواهد شد .

 

2-    بذر علفهاي ناخواسته يا هرز :

علف هاي هرز از نظر بهداشتي بيماري زا نيستند . با اين وجود ، چنانچه قدرت رويش اين بذرها در حين تخمير از بين نرود ، در مرحله استفاده از كمپوست در زراعت ، با مشكلاتي مانند كاهش برداشت و ناخالصي محصول مواجه خواهند شد . بر اساس استاندارد اروپا رويش علفهاي هرز در يك كيلوگرم كمپوست 0 تا 1 جوانه تعيين شده است .

 

3-    ناخالصي : چنانچه مواد ناخالصي (شيشه ، فلز ، مواد پلاستيكي ) در بيو كمپوست وجود داشته باشد ، در بازار فروش تاثير منفي مي گذارد .

تفكيك در مبداء موجب كاهش ناخالصي در كمپوست مي گردد . در كمپوست آماده ، ناخالصي (شيشه ، فلز، پلاستيك ) بايد با قطر كمتر از 2 ميلي متر و حداكثر %5 وزن خشك باشد . مواد معدني مثل سنگ هم با قطر كمتر از 5 ميلي متر و حداكثر %5 وزن خشك باشد .

 

مواد خطرناك و زيان آور :

مواد خطرناك و زيان آور كمپوست دو گروه مي باشند :

الف ) فلزات سنگين :

فلزات سنگين جزء مواد طبيعي هستند و در هر مكاني وجود دارند . از خواص طبيعي آنها اينست كه قابل تجزيه هستند و از نظر بيولوژيكي به سختي قابل دسترسي مي باشند و بعنوان آلاينده هاي محيط زيست شناخته شده اند . زيرا بر اثر كاربردهاي صنعتي ( زباله ها ، فاضلاب ، آلاينده هاي هوا و مواد شيميايي ) مقدار آن در محيط افزايش يافته و در بيوسفر پخش مي شوند و نهايتاً بواسطه بارندگي به سطح خاك انتقال        مي يابند و از طريق محصولات كشاورزي به انسان و دام سرايت مي كنند . يكي از عوامل اصلي سرطان همين آلاينده ها هستند . افزايش آلودگي فلزات سنگين در كمپوست بدون تفكيك در مبداء ( كمپوست معمولي ) نشانگر لزوم تفكيك اين مواد براي كمپوست مي باشد . در آلمان و ساير كشورها از دهه 90 طرح تفكيك پس مانده هاي آلي در مبداء الزامي است . بايد توجه داشت كه در حال حاضر پلاستيك و فرآورده هاي نفتي در دسترس ، حاوي سرب هستند . انتقال اين مواد با كيسه هاي زباله به واحدهاي كمپوست ، منشاء آغشتگي كمپوست به سرب است . يكي ديگر از منابع فلزات سنگين ، كاغذهاي رنگي و چاپي و همچنين انواع رنگها هستند . باطريها و مواد فلزي نيز يكي ديگر از منابع اين موادند .

 

ب ) مواد مضر شيميايي :

اين مواد تاثيرات سوء خود را بر آب ، هوا و خاك آشكار نموده اند و تبديل به يكي از مشكلات بزرگ زيست محيطي شده اند . در شمار اين تركيبات زيانبار از كلريدهاي آفت كش و پلي كلريدها مي توان نام برد . گروه هيدرو كلريدهاي كربن از طريق آفت كش ها مانند آلارين و ددت به محيط زيست انتقال يابند .

براي جلوگيري از نفوذ اين مواد در كمپوست ، بايد تفكيك پس ماندها در مبداء انجام گيرد .

مثلاً كاغذهاي رنگي و چاپي كه آغشتگي آنها به مواد زيان آور مشخص شده است ، بايد جدا شود .

 

تاثيرات مصرف كمپوست در خاك زراعت :

1) افزايش قابليت ذخيره آب و افزايش حجم ذرات خاك :

قابليت استفاده از آب مورد نياز گياه در كمپوست ، حدود دو برابر مواد معدني است . چنانچه بر اثر مصرف كمپوست ، ذخيره هوموس خاك 2 در صد افزايش يايد ( بطور طبيعي بين 1.5 تا 5 درصد مي باشد )به همين نسبت به قابليت جذب آب مورد استفاده گياه 5 درصد و به حجم ذرات خاك 1 درصد افزوده مي گردد . اين حالت هم در زمين هاي كم آب و هم در زمينهاي پر آب ايجاد مي شود و نفس كشيدن خاك را آسان تر      مي كند .

  

تثبيت ساختار خاك :

 

تركيبات ثابت موجود در كمپوست مانند هوموس ، كربن آلي و مواد آهك دار قليايي در بهتر كردن ساختار خاك موثرند . اين مساله بخصوص در خاك هايي كه تمايل به چسبندگي و فشردگي داشته و نياز بيشتري به مواظبت و احياء دارند ، حائز اهميت است .

 

رابطه ارزش PH  و تنظيم كيفيت خاك :

يكي از عوامل موثر در كيفيت خاك PH خاك نشان مي دهد كه زمين قليايي است يا اسيدي . مقدار آهك با  PH‌ داراي يك رابطه متقابل است . براي رشد مطلوب گياهان نياز به PH‌مشخصي داريم ( خنثي 6.5 الي 7 ) تركيبات تشكيل دهنده خاك وابستگي مستقيمي به PH دارند . تغييرات PH باعث شستشوي مواد قليايي    مي شود همچنين مسائل زيست محيطي مثل باران هاي اسيدي ، تاثير مهمي بر تعادل اكولوژيكي خاك      مي گذارند . چنانچه خاك اسيدي باشد ، مواد غذايي يكباره آزاد مي شوند و در نتيجه مقدار زيادي از مواد در دسترس گياه قرار مي گيرد كه گياه قدرت جذب آن را ندارد .

 

4-    افزايش ذخيره مواد غذايي :

 

كمپوست ، ذخائر مواد غذايي خاك را تا 100 درصد افزايش داده و مواد غذايي موجود در آن را بطور مداوم در دسترس گياه قرار مي دهد . كمپوست علاوه بر اين ، باعث صرفه جويي د رمصرف كوهاي اضافي مي شود و ريز عنصرها نيز كمبودهاي خاك را جبران مي كنند .

در سال اول 10 درصد از ازت و 80 درصد از پتاسيم ، منيزيم و كلسيم و درسالهاي بعد مابقي ازت در دسترس گياه قرار مي گيرد .

 

5-    افزايش فعاليت بيولوژيكي خاك :

 

موجودات ذره بيني موجود در كمپوست و همچنين هوموس و عناصر موجود با سبك كردن خاك ، افزايش حجم خاك و هوادهي و افزايش قدرت نگهداري آب در خاك ، محيط مناسبي را براي رشد ميكرو ارگانيسم ها و كرم هاي خاكي فراهم مي كنند .

 

6-    كاهش بيماري گياهي :

 

كمپوست خاصيت مهار آفت را نيز دارد و انواع بخصوصي از بيماريها مثل بيماريهاي مربوط به ريشه گياه را نيز كنترل مي كند . همچنين در تضعيف و جلوگيري از رشد بيماريهاي قارچي نيز موثر است . نتيجه آزمايش هايي كه برونيك و شولر روي بيماري قارچي PULTIMUM در گياه لوبيا انجام دادند ،نشان مي دهد 80 درصد گياهان پس از آغشته شدن به حداقل قارچ از بين رفته اند در حاليكه با مصرف بيشتر كمپوست گياه مقاومت بيشتري از خود نشان داده است .

7-    جلوگيري از فرسايش خاك :

استفاده از كمپوست بعنوان پوشش ، موجب يكسان شدن رطوبت درخاك مي شود و از فرسايش و چسبندگي آن نيز جلوگيري مي كند و همچنين مانع رشد گياهان هرز مي شود .

 

مقادير مصرف كمپوست :

پژوهشگران و كارشناسان با توجه به نتايج تحقيقات و تجربيات توانسته اند ميانگين مقدار مصرف كمپوست را در محصولات مختلف تعيين كنند اصولاً كمپوست به دو روش مصرف مي شود

1-    استفاده يكباره در فضاهاي سبز و جنگل كاري ها و براي كوير زدايي ، كه در اين حالت مقادير مورد نياز يكباره به كار برده مي شود

2-    با فاصله هاي مشخصي در باغباني ،تاكستانها ،نهال كاري ،زراعت و براي نگهداري از پاركها و باغها . با توجه به اهداف مصرف كمپوست در هر هكتار مصرف مي شود . اين مقدار بستگي به ميزان احتياج گياه به آن دارد .موارد زير مقدار مصرف كمپوست را در بخش هاي مختلف كشاورزي نشان مي دهد .

 

 صيفي كاري :

براي انواع سبزي ها ( كلم ، سيب زميني ، گوجه فرنگي ،پيازچه ، كرفس و …) 40 تا  80 تن در هكتار برابر 4 تا 8 كيلو گرم در متر مربع هر دو الي سه سال يكبار در سطح خاك گسترده مي شود .درجاليز كاري نيز مانند سبزي كاري عمل مي شود .

 

 فضاهاي سبز :

تا 100 تن در هكتار هر دو الي سه سال يكبار و در سطح زيرين پخش مي شود همچنين براي حفاظت از خاك و تثبيت تپه هاي شني يا كوير زدايي ، در ابتدا 200 تا 300 تن در هكتار و به ضخامت 10 تا 25 سانتي متر روي خاك گسترده مي شود .

 

گلخانه ها :

براي ايجاد خزانه نهال كاري تا 150 تن يكباره استفاده مي شود و براي نگهداري از نهال هر سه سال يكبار ، 20تا30 تن در هكتار بطور سطحي پخش مي شود . براي خاك گلدان 25 تا 50 درصد بصورت مخلوط استفاده   مي شود .

  

باغباني :

براي درختان دانه دار هر سه سال يكبار 20 تا 50 تن در هكتار بطور سطحي و متناوب پخش مي شود و اين كار در تمام طول سال امكان پذير است . در نهال كاري و گياهان بوته اي هر پنج سال يكبار ، 5 تا 10 كيلوگرم درهر متر مكعب بطور سطحي گسترده مي شود .

 

تاكستانها :

در فصل بهار يا تابستان هر سه الي چهار سال يكبار 20 تا 40 تن كمپوست و در تاكستانهاي جديد الاحداث 150 تن در هكتار بصورت يكباره و بعنوان پوشش خاك و براي جلوگيري از فرسايش آن 100 تا 400 تن در هكتار مالچ ، يا 100 تن در هكتار كمپوست ، در سطح خاك پخش مي شود .

 

كشاورزي :

براي گياهان رديفي مثل چغندر ، ذرت ، سيب زميني و پنبه ، در بهار يا    پاييز مقدار 40 تا 100 تن در هكتار و درمورد غلات در بهار يا قبل از شخم زدن ، 20 تا 60 تن در هكتار بطور سطحي پخش مي شود . براي يونجه و چمن كاري هر دو تا چهار سال يكبار 20 تا 40 تن در هكتار در طي سال و يا بعد از چيدن يونجه پخش مي شود .

 

براي ايران چه بايد كرد ؟

همانطور كه توضيح داده شد 75 الي 80 درصد پس مانده ها را مواد آلي ( پس ماندهاي غذايي – باغچه اي ) تشكيل مي دهند كه موجب آلودگي هاي زيست محيطي شده است . بنابراين پيشنهاد مي شود اقدامات ذيل براي تمامي شهرهاي ايران انجام گيرد :

1-    سيستمهاي مناسب با توجيه اقتصادي اكولوژي براي تمام شهرهاي ايران بر اساس شرايط منطقه اي شناسايي شود .

2-    بازيافت يا پردازش پس ماندهاي آلي براي تمام شهرهاي ايران قانونمند شود .

3-    آموزش تفكيك پس ماندها قانونمند شود .

4-    مشاركت مردم در طرح تفكيك پس ماندها قانونمند شد .

5-    نرخ بازيافت و پردازش هر كيلوگرم از مواد زائد ، بر اساس شرايط منطقه اي تعيين گردد .

6-    تخصيص اعتبارات لازم ( وام هاي بدون بهره يا بلاعوض ) براي سرمايه گذاري واحدهاي كمپوست ضروري است .

7-    جهت تشويق بخش خصوصي به سرمايه گذاري ، شهرداري ها ملزم به عقد قرارداد و پرداخت هزينه بازيافت يا پردازش پس مانده ها شود

8-    خريد كود حاصله از طريق وزارت جهاد كشاورزي

9-    استاندارهاي لازم براي ايجاد كيفيت در كمپوست توليد شده تعيين شود

ضرورت دارد كه براي مديريت تمامي پس ماند هاي شهر هاي ايران ، بخصوص پس مانده هاي آلي از طريق اجراي برنامه هاي آموزش تفكيك و جمع آوري و تبديل آن به كمپوست سياست گذاري شود .

زياد بودن حجم كمپوست نسبت به وزن آن موجب افزايش قدرت نگهداري آب مي شود و ميزان انتقال آب و هوا در خاك را افزايش مي دهد .

 

غلظت عناصر موجود در كود آلي استاندار در ايران

 

 

 

جدول شماره 3 – مشخصات نوع كمپوست تاييد شده توسط سازمان كنترل كمپوست آلمان

 

 

 

جدول شماره 1 ويژگي هاي تركيبات كمپوست ( RAL) آلمان

 

 

 

جدول شماره 2 – مشخصات كمپوست با ارزش غذايي كم و زياد

 

 

 

 

اعلام نتايج آزمايش كود درجه يك كارخانه توسط آزمايشگاه خاكشناسي استان تهران

 

 

 

 

 

 

 

اعلام نتايج آزمايش كود درجه دو كارخانه توسط آزمايشگاه خاكشناسي استان تهران

 

 

 

 

مقايسه تركيب شيميايي نمونه كمپوست با استاندارد هاي موجود

 

 

Ec و PH بعلت وجود كاتيونهاي پتاسيم و سديم و يونهاي فلزي بيشتر از حد استاندارد است ؟؟

رطوبت كمتر از حد استاندارد مي باشد كه بايستي طي مراحل عمل آوري و فرآوري مجدد رطوبت اضافه كرده تا اصلاح گردد .

عناصر N-P-K در نمونه آزمايش شده حتي بيشتر از حد استاندارد است كه بنظر ميرسد نتايج آزمايش صحت كامل نداشته باشد ،‌اصلي ترين راه براي اصلاح Ec و PH تفكيك اصولي از مبداء مي باشد .

 

 

تهيه كنندگان : حسين حيدريان – افشين آزادي فر

 

  

منابع :

–         بازيافت و دفع مواد زائد جامد شهري ( سه جلدي )

–         تدوين شيوه هاي مناسب دفن بهداشتي وتهيه كمپوست          دكتر محمد علي عبدلي

–         بازيافت و مواد زائد جامد شهري                       دكتر محمد علي عبدلي

–         مديريت پسماندها                        سازمان شهرداريها

–         مواد زائد جامد                             دكتر قاسمعلي عمراني

بازدیدها: 268